Tatlong dantaon- hindi bat napakatagal na panahon nito? Ngunit ayon sa ating kasaysayan, ganoon katagal nasakop ng bansang Espanya ang ating bansa. Para bang hindi man lamang napansin ng ating mga katutubong ninuno na ganoon na pala sila napapasakamay ng mga mararahas at malulupit na mga Espanyol na iyon. Sa tinagal tagal ng kanilang pagkakasakop nila sa atin, hindi man laman ba sila gumawa ng kahit anong paraan upang mabawi nila ang kalayaan na minsan din nilang nakamit? Hindi man lamang ba nila inasam na maging malaya sila sa lahat ng aspeto ng kanilang buhay? At bakit nga ba gonoon katagal nasakop ng mga Espanyol ang ating bansa? Paano nilang napamunuan ang ating bansa sa ganoong katagal na panahon na hindi man lamang sila napatalsik? Ano ang kanilang mga naging pamamaraan?
Napakahabang panahon ang ginugol ng mga Espanyol upang pamunuan ang ating bansa. Ngunit bakit? Nagsimula lamang ito sa simpleng pag-interes sa mayamang yamang- likas ng Pilipinas kung kaya't ito ang naging sanhi sa tatlong dantaon at higit pa na pagkakasakop ng ating bansa.
Romano Katolisismo
Ang Romano Katolisismo ay ang una't isa sa pinaka- epektibong pamamaraan na ginamit ng mga Espanyol upang masakop nga ng tuluyan ang ating bansa. Ngunit sa paanong paraan ba nila napakalap ang relihiyong ito na halos lahat ng mga katutubong Pilipino ay kanilang napabinyagan ng ganun ganun na lamang na para bang isang masarap na pagkain na inihain sa ating mga katutubo at kahit na hindi sila ganoon kapamilyar dit o ay napakadali para sa kanila na tanggapin ito? Para sa dagdag kaalaman ng lahat, ang ating bansa ay nahahati sa mga barangay na kung saan ang bawat barangay na ito ay pinamumunuan ng isang Raja at hindi lamang sila mga simpleng pinuno, sila ay kinikilala bilang kataas- taasang pinuno sa lahat ng aspeto ng kanilang pangkomunidad na mga bagay. Malaki ang tiwala ng mga nasasakupan ng mga Raja na ito sa kanila sapagkat sila ay pinaniniwalaang may mataas na kaalaman sa lahat ng mga bagay.
Ang unang Raja na napabinyagan sa relihiyong Katoliko ay si Raja Humabon ng Cebu. Nang dumaong ang unang paglalayag sa Pilipinas ng mga dayuhan ng Yuropeyo at mula na sila sa iba't ibang panig ng Visayas, sila ay naituro sa Cebu sapagkat dito daw marahil nila matatagpuan ang kanilang hanap. Isang maginoo ang kanilang pinunong kapitan na si Magellan kung kaya't naging mainit din ang pagtanggap ng mga nasakupan ni Raja Humabon sa mga ito, bukod sa natural na pagiging pala- kaibigan ng ating mga katutubong ninuno. At nang ipakilala nga ng mga kasamahan na mga prayle't pari ang kanilang panrelihiyong paniniwala, di man natin malaman kung bakit nga ba ganoon na lamang ang naging tiwala ng ating ninunong si Raja Humabon kung bakit napakadali para sa kanya ang tanggapin ang isang di man lamang pamilyar na bagay galing din sa mga di pamilyar na mga tao. At dahil nga sa pagpapabinyag ng kanilang kataas- taasang pinuno, hindi na nahirapan ang mga Espanyol na pabinyagan rin ang sakop nito. At di naglaon nga'y ang mga karatig- barangay ay nagawa rin nilang pabinyagan at sa pagbalik nga ng mga dayuhan ay nanilwala ang ating mga katutubong ninuno na ganoon lamang ang pakay sa kanila ng mga mananakop na ito. Di lamang nila alam na hindi lamang pala ganoon kasimple ang lahat pagkatapos ng kanilang pagpapabinyag.
Ang mga prayle't pari na nga ang naging pinakamaimpluwenysa sapagkat ang kanilang pagpapabinyag ay ang una pa lamang palang baitang ng kanilang planong pananakop at tuluyang pamumuno sa buong kapuluan ng Pilipinas. Lahat ng sabihin ng pinuno ng simbahan ay kanilang dapat na sundin agad agaran dahil na rin sila ay pinaniniwalaang "sugo ng Dakilang Lumikha". Sa kanilang mga tinuro, totoo nga ba ang kanilang pagiging "sugo"?
Hindi na rin nakapagtataka kung maraming pagkakamali ang simbahang Katoliko sa panahon ngayon sapagkat ayon na rin sa ating kasaysayan, hindi naging ganoon kabait at karesponsable sa kanilang mga tunay na obligasyon ang mga paring ito. Hindi na rin alintana sa mga mamamayang Pilipino sa panahon ngayon namay baluktot ngang pag- uugali ang mga ito. Bakit nga ba?
Isang napakahalagang pangyayari sa kasalukuyan ang puwede nating ma-ilink sa ating ksaysayan. Isang Reproductive Health Bill ang minungkahi ng isang kongresistang tubong Tabaco, Albay (kalalawigan ni Ngalimtanon) na si Edsel Lagman na isang Katoliko. Ayon sa iminungkahing bill ay dapat daw na turuan na ang mga batang mag- aaral mula sa ikalimang baitang hanggang sa kanilang huling taon sa sekondarya ng tungkol sa iba't ibang aspeto ng pagtatalik. At ayon rin sa kanya, dapat ring ang mga kontraseptibong nga artipisyal ay maipakilala na sa mga mamamayang Pilipino upang hini na gaanong lumobo ang ating populasyon. Kung ating susuriin, marahil ay maganda nga talaga ang intensyon ng kongresistang ito ang ganitong mga bagay. Subalit agad itong kinondena ng simbahang Katoliko sapagkat labag daw ito sa batas ng Dakilang Lumikha. Ayon sa kanila ay dapat daw turuan na lamang sila ng tamang mga asal pagdating sa usapin ganito. Ngunit kung talagang desidido silang turuan ang mga mamamayang kabilang sa kanilang simbahan, bakit hinintay pa nilang umabot sa ganito? Bakit hindi na nila pinangunahan ang kanilang pagtuturo upang hindi na sila kumontra ng ganito sa isang mungkahi pa ga lamang at hindi pa naisasabatas?
Sa isang konkretong halimbawa na isinaad ng aming grupo kanina ay makikita nga natin na hindi tayo makakawala sa baliktot na paniniwala ng mga taga- simbahang Katoliko. Oo nga't labag ito sa batas ng langit ngunit hindi naman lingid sa kanling kaalaman ang ganitong mga pangyayari, bakit hindi agad sila nagsagawa ng malawakang pagtututro ng tamang mga asal ayon sa kanilang iminumungkahing alternatibong pamamaraan upang makatulong sa pagpigil sa paglaki ng ating populasyon? Sang- ayon man sila o hindi, dapat ay makita muna nila ang kanilang pagkakamali bago nila sitahin ang mga ginagawa ng mga pulitikong tulad ni Edsel Lagman. Sapagkat kung sa mas maagang panahon pa lamang sana siyang naturuan na kaniyang kinalakhan na simbahan, marahila y hindi na niya maiisip na lumikha pa ng ganitong klaseng batas.
Divide et Impera
Ang divide et impera ay isang pamamraan na kung saan ang ibig sabihin ay hatiin muna bago sakupin. Sa paraang ito ay gumagawa ng isang matatag na alyansa ang mga mananakop sa kanilang nais sakupin at nagbibigay ng kanilang buong suporta sa mga sumusuporta din sa kanila. Ganito nga ang nangyari kay Raja Humabon at Magellan. Nang pinaniwalaan ni Raja Humabon na isang kakampi si Magellan at ang kaniyang mortal na kaaway na si Datu Lapu- Lapu ng Mactan ay ibinigay naman ni Magellan ang kaniyang buong suporta't hindi man lamang siya nag- alinlangan na ipadala ang kaniyang buong hukbo upang lumaban sa hukbo ni Lapu- Lapu.
Bukod pa rito, naging madali para sa mga Espanyol ang ganitong pamamaraan sapagkat wala pang ideya ang ating mga ninuno sa isang matatag na bansa. Maari nating sisihin ang hindi pagkakaroon ng sapat na kaalaman tungkol sa kung ano ba talaga ang bumubuo ng isang bansa. Iba't iba ang mga nagpapalakad sa kada barangay, para bang ang kada barangay na ito ay isang bansa dahil sa pagkakaroon ng kani- kaniyang batas at pinuno na tangi nilang pinaniniwalaan at pinagkakatiwalaan. Dahil sa pagiging watak- watak ng ating mga katutubong ninuno, hindi man lamang sila nakabuo ng isang malakas na alyansa laban sa mga mananakop na ito.
Ngunit isang halimbawa ng matatag na pamunuan ang bagong tatag nag Bangsamoro sa timog ng ating bansa. Sa tinagal- tagal ng panahon ay ipinaglaban pa rin nila ang kanilang tinubuang lupa, magmula pa noong panahon pa lamang ng mga kolonyalismo ng mga Espanyol sa ating bansa. Kaya nga sila ay isang malaking hadlang para sa mga Espanyol dahil nais nilang mapalaya ng kanilang mga kababayan dahil sila pa lamang ang may kahit kaunting ideya sa kung ano ang isang bansa. Ang kanilang pagdating ay kinatatakutan nunit pinaghahandaan ng mga Espanyol at pinaniwala nila ang kaniulang mga sakop na lugar na ang mga Moro ang mga masama at may masamang hanagarin sa kanila kung kaya't kina- kailangan nila itong labanan. Ngunit tingnan natin ang nangyari sa kanila ngayon? Kahit ilan pang beses sila tinangkang masakop ng mga Espanyol ay wala pa rin silang naga sapgkat matatag at malawak na ang kanilang sakop na lugar at iisa lamang ang kanilnag tinuring na pinuno di tulad sa ibang panig ng ating bansa.
Isang matatag at pagkaka- isa ang kinakailangan ng isang bansa upang ito'y magtagumpay sa kanilang magandang mga hangarin at di masakop ng mga dayuhan at isang pinuno na may sapat na kaalaman at hindi dapat matinag ng kahit ano pang bagay. Iyon ang isa sa mga katangian ng mga Moro kung kaya't nanantili sila ng ganito katagal at hanggang ngayon ay matatag pa rin.
Reduccion
Ang reduccion ay isang paraan na kung saan tinipon ng mga Espanyol ang ating mga katutubong ninuno sa isang lugar sapagkat napansin ng mga Espanyol na ang mga tirahan ng ating mga ninuno ay masyadong kalat at kung ganoon man ang kanilang mga tirahan ay mahihirapan silang kumolekta ng mga buwis at marahil ay takot din silang baka hindi nila gaanong mamatyagan ang kanilang sakop at maisipan nilang mag- aklas laban sa kanila. Isa pang dahilan kung bakit nila tinipon ang mga katutubong kanilang sakop ay para madali nila itong mapabulaanan kung mayroon mga Moro na paparating sa pamamagitan ng pagpapabagting ng kampana ng simbahan at ang lahat ng mga tao'y magsisipasok na sa kanilang mga kabahayan at ang mga guwardya- sibil naman ay maghahanda sa pagsalakay ng mga Moro.
Ang mga kabahayan ay nakapalibot sa isang plaza. Sa ganitong paraan naging madali na para sa mga Espanyol na gawin ang lahat na mga transakyon sa mga kaawa- awang mga katutubong Pilipino tulad ng pangongolekta ng buwis at madali nilang nahuhuli kung sino man ang nagtatangkang magtraydor sa kanila.
Ang plaza ay saksi sa lahat ng pagmamalupit at pang- aalipusta ng mga walang hiyang mga Espanyol sa mga katutubong ninuno sa sarili pa mismo nilang bayan. Ang pagpapataw ng parusang garote at iba pang partusang kamatayan dahil sa kanilang nagawang laban sa nais ng mga prayle at sila mismo na tinuturing na mga alagad ng Dakilang Lumikha ang nagpapataw ng ganitong parusa sa oras na hindi nila nais ang nagawa ng isang mamamayan.
Marahil lahat tayo'y nagtataka kung bakit nga ba napakatagal na panahon napasakamay ng mga Espanyol ang ating bansa. Sa mga napahayag na mga pamamaraan, marahil ay nagiging medyo malinaw na ang lahat. Ngunit ang isa pang tanong ay kung may nagtangka man lamang bang pigilan ang mga pagmamalupit ng mga Espanyol sa kanila?
Personal na mga Motibo
Ayon sa mga nakalimbag na mga datos, pinatunayan nito na may mga pag- aalsang naganap na ang mga naging pinuno ay ang mismong mga datu at nga maharlika gayundin ang mga babayan at mga katalonan, na nawala ang kapangyarihan nang dumatin at sinakop ng mga Espanyol ang kanilang mga sasakupang bayan. Sa kadahilanang nais nilang manumbalik ang nakasanayang kultura't higit sa lahat upang maibalik ang kalayaang kanilang tinatamasa bago pa dumating ang mga mananakop na mga Espanyol.
Si Lakandula't Soliman ay nag- aklas noong taon noong 1574, parehong taon na inatake ni Limahong ang di gaanong protektado ng mga Espanyol- ang Intramuros. Bago pa nag- aklas si Lakandula ay tinatamasa niya at na kaniyang pamilya ang hindi na pagbabayad sa mga buwis at di na rin nila kailangang magtrabaho para sa kanilang polo, ito'y bago pa namatay si Legazpi. At nang mamatay nga si Legazpi, natitigl na ang lahat ng kanyang mga tinatamasang pagiging libresa iba't ibang mga bagay. nang maupo na s aposisyon si Lavezares na naging dahilan ng kaniyang pag- aaklas.
Isa pa si Tamblot ng Bohol na namuno rin ng isang pag- aaklas sa Bohol na gumamit ng mahika at pinaniwalaan ang kanilang katutubong relihiyon na siyang magsasalba sa kanilang lahat na nag- aklas laban sa mga Espanyol. Nais kasi niyang manumbalik ang paniniwalang katutubo ng mga Pilipino kung kaya't nagtayo siyan g isang hukbong mag- aaklas laban sa Espanya.
Kalauna'y nakarating ang balitang ito sa Carigara(Leyte) dahil kay Bangkaw, datu ng Limasawa na tumanggap kay Legazpi at adarang binigay ng hukbo ni Legazpi nang kanilang mga pangangailangan. Datapwa't bininyagana Katoliko sa murang ede, di pa rin niya magawang bitiwan ang kaniyang katutubong paniniwala't nagtayo pa ng isang templo ng mga diwata kasama ang babaylan na si Pagali. Tulad ng pag- aaklas ni Tamblot, gumamit din siya ng mga mahika't naniwala sa kanilang mga anito't diwata na sila'y maliligtas din sila upang makabuo ng isang hukbo at makapag-mipon ng mga taong maaari niyang makasama sa kaniyang pag- aaklas. Ngunit sa kasamaang palad, napatay ang kanilang pinuno't pati ang mga anak nito'y nadakip ngunit hindi ito naging dahilan para sila'y tumigil sa kanilang pakikidigmaan para sa kanilang kalyaan.
Ang pag- aaklas naman sa pangunguna ni Dagohoy ang pinakamatagal na nakatalang pag- aaklas na tumagal ng walumou't limang taon. Nang hindi payagan ng kanilang kura- paroko na si padre Gaspar Morales na ilibing ang kaniyang kapatid sa Katolikong pamamaraan, lalo siyang nagpursigeng makidiama't ipaglaban ang kanilang karapatan at kalayaan. Ngunit nasawi ang dakilang Dgohoy at di man lamang niya nakita ang tagumpay ng kaniyang sinimulang pag- aaklas.
Panrelihiyong Motibo
Dahil sa patuloy na pagkalat ng mga manankop sa iba't ibang panig ng bansa gamit ang kanilang pamamaraan na "Gospel, Gold, Glory". Madaming paraan ang ginawa ng mga Espanyol upang lubusang tanggapin ng mga katutubo ang relihiyong Katoliko ngunit ilan sa kanila ay hindi pa rin nagpasakop at hindi pumayag sa kagustuhan ng mga Espanyol na ang naging resulta ay ang pag- aaklas. Ilan sa mga ito ay ang mga pag- aaklas na pinamumunuan nila Miguel Lanab at Alababan(1652- 27), Tapar(1663), Francisco Rivera(1718), Ermano Apolinario de la Cruz(1840- 41) at syempre ang mga Muslim ng timog at mga Igorot ng Cordillera.
*Mga Reference:
Agoncillo, History og Filipino People